นักวิทยาศาสตร์เรียกมันว่า “Shadow Zone” แอ่งน้ำใต้มหาสมุทรลึกลงไปราว 2 กม. ภายในหุบเหวกว้างใหญ่ไพศาลขนาดเท่าทวีปยุโรป น้ำในบริเวณนี้ที่ระดับความลึก 2 – 4 กม.ถูกกักเอาไว้ตั้งแต่ปลายยุคโรมันโบราณมีอายุอย่างน้อย 1,500 ปี

น้ำในมหาสมุทรมีการไหลอยู่ตลอดเวลา โดยแปรเปลี่ยนไปตามกระแสน้ำขึ้นน้ำลง อุณหภูมิ กระแสลม และไหลเวียนไปทั่วโลกอย่างช้าๆ การไหลเวียนของน้ำในมหาสมุทรมีทั้งกระแสน้ำบริเวณพื้นผิวที่เกิดจากอิทธิพลของอุณหภูมิของน้ำและกระแสลม และกระแสน้ำลึกที่เกิดจากความแตกต่างของอุณหภูมิและความเค็มของน้ำทะเล มีทั้งกระแสน้ำอุ่นและกระแสน้ำเย็นไหลเวียนวนไปในทิศทางต่างๆทั่วโลก ภาพถ่ายกระแสน้ำในมหาสมุทรของนาซาด้านล่างเห็นได้ชัดว่าน้ำทะเลไหลวนเวียนอยู่ตลอดเวลา

แต่มีน้ำที่บริเวณหนึ่งใต้มหาสมุทรแปซิฟิกเหนือลึกลงไประหว่าง 1 ถึง 2.5 กม. ถูกกักเอาไว้ไม่ได้ไหลไปที่อื่นหรือแม้กระทั่งขึ้นมาบนพื้นผิวมหาสมุทรมาเป็นเวลานานแสนนาน ทีมนักวิทยาศาสตร์จากมหาวิทยาลัยนิวเซาท์เวลส์ (UNSW) ได้ทำการศึกษาหาอายุของน้ำในบริเวณดังกล่าวจากคาร์บอนกัมมันตรังสีพบว่ามีอายุอย่างน้อย 1,500 ปี แต่ที่ไม่เข้าใจคือทำไมมันถึงเป็นแบบนี้ได้

ทีมวิจัยได้ศึกษาและวิเคราะห์ลักษณะภูมิประเทศของบริเวณดังกล่าว และพบว่าขอบเขตของ Shadow Zone เป็นพื้นเอียงและผาชันลึกลงไปจนถึงพื้นทะเลข้างล่าง มีลักษณะเป็นแอ่งกระทะหรือหุบเหวใต้มหาสมุทร มีขนาดกว้าง 2,000 กม. ยาว 6,000 กม. (เนื้อที่ใหญ่กว่าทวีปยุโรปเล็กน้อย) และพื้นด้านล่างขรุขระมาก ลักษณะเช่นนี้เองที่ทำให้น้ำที่ระดับลึกๆไม่สามารถไหลเวียนขึ้นถึงพื้นผิวด้านบนได้

“ลักษณะความชันของพื้นทะเลบังคับให้น้ำที่ระดับต่ำกว่า 4 กม.ไหลไปทางทิศเหนือ และไหลกลับมาทางทิศใต้ที่ระดับต่ำกว่า 2.5 กม. หมุนวนเป็นวง” ทีมวิจัยอธิบาย

เนื่องจากลักษณะภูมิประเทศของ Shadow Zone ที่กักน้ำเอาไว้จนแทบไม่เคยขึ้นไปถึงพื้นผิวมหาสมุทร น้ำใน Shadow Zone จึงมีความเข้มข้นของออกซิเจนต่ำมากเมื่อเทียบกับน้ำทะเลระดับที่สูงกว่า แต่สิ่งมีชีวิตยังอาศัยอยู่ได้

“มันไม่ได้เป็นเขตที่มีสิ่งมีชีวิตอย่างอุดมสมบูรณ์ แต่ไม่ได้หมายความว่ามันจะเป็นเขตปลอดสิ่งมีชีวิต” Casimir de Lavergne นักสมุทรศาสตร์จาก UNSW กล่าว

นักวิจัยบอกว่าที่มหาสมุทรแอตแลนติกและมหาสมุทรแอนตาร์กติกไม่มีบริเวณที่เป็น Shadow Zone แต่ที่มหาสมุทรอินเดียมี ทั้งๆที่มันอยู่ใกล้แหล่งน้ำจืดจากทวีปแอนตาร์กติกา แต่น้ำไม่ได้หยุดนิ่งมากเท่า Shadow Zone ที่มหาสมุทรแปซิฟิก

ตอนนี้เรารู้ลักษณะพิเศษที่เกิดขึ้นใต้มหาสมุทรแล้ว แต่นักวิจัยยังต้องการค้นคว้าต่อไปว่ามันมีความสำคัญต่อระบบมหาสมุทรโดยรวมอย่างไร

“นอกจาก Shadow Zone อันโดดเดี่ยวแห่งนี้ได้กักเก็บน้ำเอาไว้นับพันปีแล้ว มันยังกักเก็บสารอาหารและคาร์บอนซึ่งมีผลกระทบโดยตรงต่อความสามารถของมหาสมุทรที่จะมีอิทธิพลต่อสภาพภูมิอากาศตลอดมา” Ryan Holmes นักสมุทรศาสตร์อีกคนหนึ่งอธิบาย “ดังนั้นขณะที่งานวิจัยอาจจะให้คำตอบของปัญหาอย่างหนึ่งเกี่ยวกับน้ำในทะเลลึก มันก็อาจจะเปิดประตูสู่คำตอบของอีกหลายคำถามที่สัมพันธ์กับผลกระทบในอนาคตของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและระบบนิเวศของมหาสมุทรส่วนใหญ่ของเรา”

 

ข้อมูลและภาพจาก inverse, sciencealert