ฟอสซิลแมลงฝังอยู่ในอำพันสีเหลืองจากประเทศพม่า ย้อนหลังกลับไป 99 ล้าน ปีสำหรับมด และ 100 ล้านปีสำหรับปลวก ฟอสซิลเปิดเผยสังคมที่น่าตกใจของแมลงเหล่านี้ในช่วงเริ่มต้นการพัฒนาของพวกมัน มดรวมกลุ่มเข้ากับแมลงชนิดอื่น และมีส่วนร่วมในการต่อสู้อย่างเอาเป็นเอาตาย ปลวกปรับเปลี่ยนร่างกายให้แตกต่างกันสำหรับทหารและคนงาน ซึ่งเป็นบทบาทที่โดดเด่นของมัน

“จนถึงตอนนี้ ทหารปลวกที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่เรารู้มีอายุ 20 ล้านปี ดังนั้นเราจึงมีเวลายาวนานอีก 80 ล้านปีสำหรับการบันทึก” นักวิจัยกล่าว

ปลวกที่ยากลำบาก

ปลวกเป็นกลุ่มสัตว์สังคมที่เก่าแก่ที่สุด ฟอสซิลและหลักฐานทางพันธุกรรมแสดงให้เห็นว่าพวกมันปรากฏขึ้นในช่วงต้นยุคครีเทเชียส ระหว่าง 146 ล้านปี และ 100 ล้านปีที่ผ่านมา ฟอสซิลปลวกที่มีอายุมากกว่า 100 ล้านปีถูกค้นพบ แต่พบเฉพาะปลวกสืบพันธุ์ (แมลงเม่า) ตัวอย่างอำพันพม่าซึ่งเก็บอยู่ในพิพิธภัณฑ์ AMNH เป็นหลักฐานเก่าแก่ที่สุด อาณานิคมปลวกในวันนี้ซึ่งก็เป็นเช่นเดียวกับในยุคครีเทเชียส จะประกอบด้วยปลวกสืบพันธุ์มีปีก (แมลงเม่า), ปลวกคนงานที่รับผิดชอบในการก่อสร้างรังและการเก็บรวบรวมอาหาร และปลวกทหารที่รับผิดชอบในการปกป้องรังป้องกันศัตรู

ปลวกคนงานและปลวกทหารจะง่ายในการแยกแยะ เพราะปลวกคนงานจะมีตัวอ่อนนุ่มและไม่มีจุดเด่น ส่วนปลวกทหารมีหัวที่แข็งโดดเด่นและขากรรไกรล่างที่แข็งแรง ปลวกคนงานจะถูกฆ่าตายได้ง่าย ส่วนปลวกทหารเป็นเหมือนรถถังหุ้มเกราะ

มีรายงานว่านักวิจัยได้ตั้งชื่อหนึ่งในสายพันธุ์ใหม่ที่พบในอำพันว่า Gigantotermes Rex ปลวกชนิดนี้มีความยาวเกือบหนึ่งนิ้ว (2 เซ​​นติเมตร) ยาวและมีขากรรไกรล่างหนา อีกสายพันธุ์ใหม่ที่ชื่อ Krishnatermes yoddha ซึ่งได้ชื่อมาจากนักวิจัย Kumar Krishna และคำภาษาฮินดี “Yod’dha” หมายถึงนักรบ ปลวกสายพันธุ์นี้ถูกพบทั้ง 3 วรรณะ รวมทั้งปลวกทหารที่มีหัวหนา ปลวกคนงานที่เปราะบางมาก และปลวกสืบพันธุ์ที่มีปีกโปร่งใส

มันน่าสนใจที่จะค้นหาบทบาทที่ชัดเจนในช่วงต้นของการพัฒนาปลวก เพราะว่ามดซึ่งเป็นศัตรูหลักของปลวกยังไม่มีความโดดเด่นทางด้านนิเวศวิทยาเมื่อ 100 ล้านปีที่ผ่านมา

“มันดูเหมือนว่าปลวกทหารไม่จำเป็นที่จะต้องจัดการกับมดในช่วงนั้น” นักวิจัยกล่าว “มันได้รับการพัฒนาเป็นอย่างดีแล้ว ในขณะที่มดยังอยู่ในขั้นตอนเริ่มต้นเท่านั้น”

มดโบราณ

นักวิจัยได้ตรวจสอบฟอสซิลมดจากอำพันพม่าอายุ 99 ล้านปี (อายุน้อยกว่าฟอสซิลมดที่เก่าแก่ที่สุดซึ่งถูกพบในฝรั่งเศส เพียง 1 ล้านปี) มดอาจจะค่อยๆพัฒนาขึ้นราว 50 ล้านปีก่อนฟอสซิลเหล่านี้ ในช่วงปลายยุคจูราสสิค หรือช่วงต้นยุคครีเทเชียส แต่ไม่มีฟอสซิลที่ถูกพบในช่วงเวลานั้น

ฟอสซิลใหม่เผยให้เห็นว่า 99 ล้านปีมาแล้วที่มดเป็นสัตว์สังคม แม้ว่าพวกมันจะทำขึ้นเพียงร้อยละ 1 ของฟอสซิลแมลงที่พบในอำพัน พวกมันรวมกลุ่มด้วยกันบ่อยมากกว่าที่คาดว่าจะพบโดยบังเอิญ ตัวอย่างเช่นความน่าจะเป็นที่อำพันชิ้นหนึ่งจะมีมดพันธ์ุ Gerontoformica spiralis 11 ตัว และมีมดพันธุ์ Haidomyrmex zigrasi 1 ตัว จะเกิดขึ้นโดยบังเอิญเพียง 1 ใน 31,000 ล้านล้าน มีอำพันชิ้นหนึ่งมีมดที่แตกต่างกัน 3 สายพันธ์ุ อยู่รวมกันถึง 21 ตัว

หนึ่งในฟอสซิลที่สวยงามที่สุด มดคนงานสองสายพันธุ์ spiralis และ tendir ต่อสู้กันอย่างดุเดือด ด้วยขากรรไกรของมัน แขนขากอดเกี่ยวกันและกัน ก่อนที่จะรู้ผลแพ้ชนะ อำพันได้ห่อหุ้มทั้งคู่และแช่แข็งพวกมันเอาไว้

การค้นพบของมด “สงคราม” เป็นเพียงหลักฐานชิ้นหนึ่งที่แสดงพฤติกรรมทางสังคมที่ซับซ้อนของแมลงเหล่านี้ นักวิจัยยังพบว่าฟอสซิลมดคนงานและมดราชินีเผยให้เห็นว่าลักษณะเฉพาะเหล่านี้มีอยู่แล้วในอาณานิคมมดในยุคครีเทเชียส การค้นพบนี้ยังเป็นที่น่าตื่นเต้นเพราะมดยังเป็นสิ่งแปลกปลอม เมื่อเทียบกับบรรดาสัตว์ที่อยู่ในตู้กับข้าวทุกวันนี้

มดสกุล Haidomyrmex ซึ่งตอนนี้สูญพันธุ์ไปแล้ว มีขากรรไกรขนาดใหญ่ที่ใช้ขบกัดเหยื่อของพวกมัน Haidomyrmex (ซึ่งหมายความว่า “มดนรก”) รอดชีวิตมาได้อย่างน้อย 20 ล้านปี และลักษณะเฉพาะของมันอาจจะขึ้นอยู่กับชนิดของเหยื่อ อีกสายพันธุ์ใหม่มีหัวเหมือนอูฐและปากที่แปลกประหลาดปกคลุมไปด้วยขนแหลม

“มันดูเหมือนเกือบจะเหมือน ‘พรีเดเตอร์’ จากภาพยนตร์” นักวิจัยกล่าว

ในขณะนี้นักวิจัยได้มีการศึกษาฟอสซิลจากพม่ามากขึ้น เช่นเดียวกับพันธุศาสตร์ของแมลงที่ทันสมัย​​ เพื่อที่จะเข้าใจว่าสิ่งมีชีวิตเหล่านี้และการพัฒนาโครงสร้างทางสังคมของพวกมัน

“ฟอสซิลสามารถให้ความกระจ่างสำหรับการเรียนรู้เกี่ยวกับสิ่งที่มีชีวิตอยู่ในทุกวันนี้” นักวิจัยกล่าว “และสิ่งที่มีชีวิตอยู่ในวันนี้และยีนภายในพวกเขาสามารถให้ความกระจ่างสำหรับการเรียนรู้เกี่ยวกับสิ่งเหล่านี้มีชีวิตอยู่อย่างไรในช่วงต้นเริ่มต้น”